Rodzina słowiańskich wyrazów dźwiękonaśladowczych opartych na pierwiastku *gra-. Słowotwórstwo i semantyka
Article Sidebar
Main Article Content
Abstrakt
Words containing the sound imitation element *gra-, extracted from dictionaries of all Slavic languages and dialects are presented. Their word‑forming development is discussed from interjection through verbs calling the making of this interjection or sounds reminiscent of it, to the names of the activist, i.e. the person who makes this interjection. Then the semantic development of the discussed words is presented. The basic meaning is ‘voice of a crow’, from which the utterance of such or similar voice developed, and then the name of the one who uttered that voice. The second basic meaning in this word family is the sound of something heavy falling on a hard surface. In addition to these basic meanings, which result directly from the association with the sound heard as a gra-, there are more than a dozen secondary meanings, developed in different directions from the basic ones. Formally, this family of words is model. In terms of semantic, however, it is very extensive. A comparative method was used.
Downloads
Article Details
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając tekst do redakcji czasopisma „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica”, zaświadcza, iż jest on rezultatem wyłącznie jego własnej twórczości, że treść artykułu nie była dotychczas publikowana oraz że utwór nie narusza w żadnym stopniu praw autorskich ani praw pokrewnych innych osób, jak również innych praw osób trzecich, a także, że niczyje prawa do utworu (lub jego jakiejkolwiek części) nie zostały pominięte. Po podpisaniu umowy prawa majątkowe do opublikowanych materiałów zostają przeniesione na Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie.
Rocznik „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” to czasopismo o otwartym dostępie, a cała jego zawartość jest udostępniana bezpłatnie dla użytkowników i instytucji na zasadach licencji Creative Commons CC-BY-NC-ND 4.0 (uznanie autorstwa, użycie niekomercyjne, bez utworów zależnych). Na podstawie tej licencji autorzy zgadzają się, że ich prace mogą być zgodnie z prawem ponownie wykorzystywane do jakichkolwiek celów, za wyjątkiem celów komercyjnych, bez konieczności uzyskania uprzedniej zgody ze strony autora lub wydawcy. Każdy może prace te czytać, pobierać, kopiować, drukować, rozpowszechniać oraz przetwarzać, pod warunkiem poprawnego oznaczenia autorstwa oraz oryginalnego miejsca publikacji. Publikowanych tekstów nie można wykorzystywać do tworzenia utworów zależnych (np. do tłumaczenia ich i publikowania w innym języku bez zgody wydawcy). Jest to zgodne z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative) „Studia Linguistica”nie pobiera opłat za składanie artykułów ani ich przetwarzanie.
Autor, przesyłając artykuł do redakcji „Studia Linguistica”, bezwględnie zgadza się z poniższymi punktami:
-
Oświadczam, że jestem Autorem lub Współautorem nadesłanego tekstu. Przesłany tekst nie był nigdzie publikowany, jest całkowicie oryginalny i nie narusza w żadnym stopniu praw autorskich ani praw pokrewnych innych osób, jak również innych praw osób trzecich, a także, że niczyje prawa do utwory nie zostały pominięte.
-
Oświadczam, że nadesłany tekst nie został złożony do recenzji lub/i publikacji w innym czasopiśmie.
-
Przyjmuję do wiadomości, że Autor ponosi pełną odpowiedzialność za każdy przypadek plagiatu, niezależnie od tego, czy został on wykryty podczas procesu recenzji, czy po publikacji w „Studia Linguistica”.
-
Oświadczam, że ponoszę pełną odpowiedzialność finansową i prawną za wszelkie roszczenia związane z utworem.
-
Potwierdzam uznanie wszystkich źródeł danych wykorzystanych i cytowanych w badaniach.
-
Potwierdzam, że artykuł został wykonany z należytą starannością zgodnie ze standardami edytorskimi „Studia Linguistica”.
Bibliografia
ROZWIĄZANIE SKRÓTÓW
Google Scholar
BD – B’lgarska dialektologiâ. Proučvaniâ i materiali, Sofiâ 1962–: [Българска диалектология. Проучвания и материали, София 1962–].
Google Scholar
BelBlaž – Belović S., Blažeka Đ., 2009, Rječnik govora svjetog Đurđa. Rječnik Ludbreške Podravine, Zagreb.
Google Scholar
ČDL – Čakavisch‑deutches Lexikon, Köln–Wien 1983.
Google Scholar
Dal – Dalʹ V., 1903, Tolkovyj slovarʹ živogo velikorusskogo âzyka, t. I, S., Peterburg–Moskva: [Даль В., 1903, Толковый словарь живого великорусского языка, t. I, С., Петербург–Москва].
Google Scholar
ESSJ – Ètimologičeskij slovarʹ slavânskih âzykov, red. O.N. Trubačev, t. VII, Moskva 1980: [Этимологический словарь славянских языков, ред. О.Н. Трубачев, t. VII, Москва 1980].
Google Scholar
GerDop – Dop’lnenie na b’lgarskiâ rečnik’ ot N. Gerov’, s’bral’, naredil’ i izt’lkuval’ T. Pančev’, Plovdiv’ 1908: [Допълнение на българския речникъ отъ Н. Геровъ. Събралъ, наредилъ и изтълкувалъ Т. Панчевъ, Пловдивъ 1908].
Google Scholar
HDZ – Hrvatski dijalektološki zbornik, Zagreb 1956–.
Google Scholar
Hrin – Slovarʹ ukrainskago âzyka sobrannyj redakcìej žurnala „Kìevskaâ Starina”, redaktiroval’, s’dobavlenìem’ sobstvennyh’ materìalov’ B.D. Grinčenko, t. I, Kìev 1907: [Словарь украинскаго языка собранный редакціей журнала „Кіевская Старина”, Редактировалъ, съ добавленіемъ собственныхъ матеріаловъ Б.Д. Гринченко, t. I, Кіевъ 1907].
Google Scholar
MatMahil – Matèryâly da ablasnoga sloǔnìka Magìlëǔščyny, Mìnsk 1981: [Матэрыялы да абласнога слоўніка Магілёўшчыны, Мінск 1981].
Google Scholar
MatMinsk – Matèryâly dlâ sloǔnìka mìnska‑maladzečanskìh gavorak, Mìnsk 1974: [Матэрыялы для слоўніка мінска‑маладзечанскіх гаворак, Мінск 1974].
Google Scholar
NarLeks – Narodnaâ leksìka, Mìnsk 1977: [Народная лексіка, Мінск 1977].
Google Scholar
NarSlova – Narodnae slova, Mìnsk 1976: [Народнае слова, Мінск 1976].
Google Scholar
NarSlovatv – Narodnaâ slovatvorčascʹ, Mìnsk1979: [Народная словатворчасць, Мінск 1979].
Google Scholar
Opyt – Opyt’ oblastnago velikorusskago slovarâ, izdannyj Vtorym Otdelenìem’ imperatorskoj Akademìi Nauk’, Sanktpeterburg’ 1852: [Опытъ областнаго великорусскаго словаря, изданный Вторым отделеніемъ Императорской Академіи Наукъ, Санктпетербургъ 1852].
Google Scholar
OpytDop – Dopolnenìe k’ Opytu oblastnago velikorusskago slovarâ. Izdanìe Vtorago otdelenìâ Imperatorskoj Akademìinauk’, Sanktpeterburg 1858: [Дополненіе къ Опыту областнаго великорусскаго словаря. Изданіе Втораго отделенія Императорской Академіи Наукъ, Санктпетербургъ 1858].
Google Scholar
PřírSlov – Příruční slovník jazyka českého, t. I, Praha 1935.
Google Scholar
RBE – Rečnik na b’lgarskiât ezik,, red. K. Čolakova, t. I, Sofiâ 1977: [Речник на българскиятезик, ред. К. Чолакова, t. I, София 1977].
Google Scholar
RJAZ – Rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika. Na svijet izdaje Jugoslavenska akademija znanosti i umjetnosti, Zagreb 1880–.
Google Scholar
RMJ – Rečnik na makedonskiot ǰazik, red. B. Koneski, t. I, Skopǰe 1961: [Речник на македонскиот јазик, ред. Б. Конески, t. I, Скопје 1961].
Google Scholar
RMNP – Rečnik na makedonska narodna poeziâ, t. I, Skopje 1983: [Речник на македонска народна пoезия, t. I, Скопjе 1983].
Google Scholar
RROD – Rečnik na redki, ostareli i dialektni dumi v literaturata ni ot XΙX i XX vek, Sofiâ 1974: [Речник на редки, остарели и диалектни думи в литературата ни от ХΙХ и ХХ век, София 1974].
Google Scholar
RSAN – Rečnik srpskohrvatskog kn̂ iževnog i narodnog ǰezika. Srpska akademiǰa nauka, red. M. Pešikan, Beograd 1959: [Речник српскохрватског књижевног и народног језика. Српска академија наука, ред. М. Пешикан, Београд 1959–].
Google Scholar
SDZ – Srpski dialektološki zbornik, Beograd 1905–: [Српски диалектолошки зборник, Београд 1905–].
Google Scholar
SGRS – Slovarʹ govorov russkogo severa, t. III, Ekaterinburg 2005: [Словарь говоров русского севера, t. III, Екатеринбург 2005].
Google Scholar
SJP – Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. I, Warszawa 1958.
Google Scholar
lDon – Slovarʹ russkih donskih govorov, t. I, Rostov‑na‑Donu 1975: [Словарь русских донских говоров, t. І, Ростов‑на‑Дону 1975].
Google Scholar
SlSennen – Sloǔnki Sennenščyny, t. I, Minsk 2013: [Слоўнкi Сенненшчыны, t. I, Мiнск 2013].
Google Scholar
SlSmol – Slovarʹ smolenskih govorov, Smolensk 1976: [Словарь смоленских говоров, Смоленск 1976].
Google Scholar
SlUkrVoronež – Slovarʹ ukrainskih govorov voronežskoj oblasti, t. I, Voronež 2008: [Словарь украинских говоров воронежской области, t. I, Воронеж 2008].
Google Scholar
SlUrala – Slovarʹ russkih govorov Srednego Urala, t. I: A–I, Sverdlovsk 1964: [Словарь русских говоров Среднего Урала, t. І: А–И, Свердловск 1964].
Google Scholar
SlVologda – Slovarʹ oblastnogo vologodskogo narečiâ, Sankt‑Peterburg 2006: [Словарь областного вологодского наречия, Санкт‑Петербург 2006].
Google Scholar
SlVoronež – Slovarʹ voronežskih govorov, t. 2, Voronež 2007: [Словарь воронежских говоров, t. 2, Воронеж 2007].
Google Scholar
SOWM – Słownik gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur, t. I, red. Z. Stamirowska, Wrocław 1987.
Google Scholar
SP – Słownik prasłowiański, red. F. Sławski, t. I, Wrocław 1974.
Google Scholar
SPZB – Sloǔnìk belaruskìh gavorak paǔnočna‑zahodnâj Belarusì ì âe pagranìčča, t. I, Mìnsk 1979: [Слоўнік беларускіх гаворак паўночна‑заходняй Беларусі і яе пагранічча, t. I, Мінск 1979].
Google Scholar
SRJ – Slovar’ russkogo âzyka, red. S.G. Barhudarov, t. I, Moskva 1957: [Словарь русского языка, ред. С.Г. Бархуаров, t. I, Москва 1957].
Google Scholar
SRJXI–XVII – Slovarʹ russkogo âzyka XI–XVII vv., t. I, Moskva 1975: [Словарь русского языка XI–XVII вв., t. I, Москва 1975].
Google Scholar
SRNG – Slovarʹ russkih narodnyh govorov, red. F.P. Filin, Moskva–Leningrad 1965–: [Словарь русских народных говоров, ред. Ф.П. Филн, Москва–Ленинград 1965–].
Google Scholar
SSJ – Slovník slovenského jazyka, red. Š. Peciak, t. I, Bratislava 1959.
Google Scholar
SSKJ – Slovar slovenskega knjižnega jezika, red. M. Klopčič, t. I, Ljubljana 1979.
Google Scholar
SUM – Slovnik ukraïnsʹkoï movi, red. I.K. Bilodid, t. I, Kiïv 1979: [Словник української мови, ред. І.К. Білодід, t. I, Київ 1979].
Google Scholar
SWJP – Słownik współczesnego języka polskiego, red. B. Dunaj, Warszawa 1996.
Google Scholar
TSBM – Tlumačalʹny sloǔnìk belaruskaj movy u pâcì tamah, red. K.K. Atrahovič, t. I, Mìnsk 1977: [Тлумачальны слоўнік беларускай мовы у пяці тамах, ред. К.К. Атраховіч, t. I, Мінск 1977].
Google Scholar
ZNUJ – Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
BIBLIOGRAFIA
Google Scholar
Bartoš F., 1906–, Dialektický slovník moravský, Praha.
Google Scholar
Berneker E., 1908–1913, Slavisches etymologisches Wörterbuch A‑morъ, Heidelberg.
Google Scholar
Bezlaj F., 1977, Etimološki slovar slovenskega jezika, t. I, Ljubljana.
Google Scholar
Bâlʹkevìč Ì.K., 1970, Kraëvy sloǔnìk ushodnâj Magìlëǔščyny, Mìnsk: [Бялькевіч І.К., 1970, Краёвы слоўнік усходняй Магілёўшчыны, Мінск].
Google Scholar
Buffa F., 1953, Nárečie Dlhej Lúky v Bardejovskom okrese, Bratislava.
Google Scholar
Dejna K., 1976, Słownik województwa kieleckiego, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN” XXII, s. 135–268.
Google Scholar
Dinić J., 2008, Timočki rečnik, Beograd: [Диниħ J., 2008, Тимочки речник, Београд].
Google Scholar
Elezović G., 1932, Rečnik kosovsko‑metohiskog diǰalekta, t. Ι, Beograd 1932: [Елезовиħ Г., 1932, Речник косовско‑метохиског дијалекта, t. Ι, Београд].
Google Scholar
Gerov N., 1895, Rečnik’ na b’lgarskyj âzyk’, t. I, Plovdiv’: [Геров Н., 1895, Речникъ на българскый языкъ, t. I, Пловдивъ].
Google Scholar
Grek‑Pabisowa I., Maryniakowa I., 1980, Słownik gwary starowierców mieszkających w Polsce, Wrocław.
Google Scholar
Habovštiak A., 1965, Oravské nárečia, Bratislava.
Google Scholar
Herej‑Szymańska K., 2006, Słowiańskie dźwiękonaśladowcze *gra-, [w:] Ad fontes verborum, исследования по этимологии и исторической семантике, к 70-летию Жанны Жановны Варбот, Moskwa, s. 115–126.
Google Scholar
Hoppe S., 1966, Słownik języka łowieckiego, Warszawa 1966.
Google Scholar
Karad̂ić V.S., 1935, Srpski rǰečnik istumačen n̂emačkiǰem i latinskiǰem riǰečima, t. 4. izd., Beograd: [Караџић В.С., 1935, Српски рјечник истумачен њемачкијем и латинскијем ријечима, t. 4 изд., Београд].
Google Scholar
Karłowicz J., 1900, Słownik gwar polskich, t. I, Kraków.
Google Scholar
Kálal M., 1924, Slovenský slovník z literatúry aj nářečí, Banská Bystrica.
Google Scholar
Linde S.B., 1854, Słownik języka polskiego, t. I, Lwów.
Google Scholar
Lorentz F., 1958, Pomoranisches Wörterbuch, t. I, Berlin.
Google Scholar
Malina L., 1946, Slovník nářečí mistřického, Praha.
Google Scholar
Megiser H., 1967, Slovenish‑deutsch‑lateinisches Wörterbuch, Wiesbaden.
Google Scholar
Megiser H., 1977, Thesaurus polyglottus, Ljubljana 1977.
Google Scholar
Melʹničenko G.G., 1961, Kratkij âroslavskij oblastnyj slovarʹ, Âroslavlʹ: [Мельниченко Г.Г., 1961, Краткий ярославский областный словарь, Ярославль].
Google Scholar
Merkurʹev I.S., 1979, Živaâ rečʹ kolʹskih pomorov, Murmansk: [Меркурьев И.С., 1979, Живая речь кольских поморов, Мурманск].
Google Scholar
Miklosich F., 1862–1865, Lexicon paleoslovenico‑graeco‑latinum, Vindobonae.
Google Scholar
Mirčev K., 1936, Nevrokopskiât govor, Sofiâ: [Мирчев К., 1936, Неврокопският говор, София].
Google Scholar
Mirtov A.V., 1929, Donskij slovarʹ, Rostov na Donu: [Миртов А.В., 1929, Донский словарь, Ростов на Дону].
Google Scholar
Mitrović B., 1984, Rečnik leskovačkog govora, Leskovac: [Митровић Б., 1984, Речник лесковач7ког говора, Лесковац].
Google Scholar
Mladenov S., 1927–1951, B’lgarski t’lkoven rečnik s ogled k’m narodnite govori, Sofiâ: [Младенов С., 1927–1951, Български тълковен речник с оглед към народните говори, София].
Google Scholar
Muka E., 1911, Slownik dolnoserbskeje rečy a jeje narečow, t. I, Petrohrad–Praha.
Google Scholar
Nosovič I.I., 1870, Slovarʹ belorusskago narečìâ, Sankt‑Peterburg: [Носович И.И., 1870, Словарь белорусскаго наречія, Санкт‑петербургъ].
Google Scholar
Peić M., Bačlija G., 1990, Rečnik Bačkih Bunjevaca, Novi Sad.
Google Scholar
Pleteršnik M., 1894, Slovensko‑nemški slovar, t. I, Ljubljana.
Google Scholar
Pobłocki G., 1887, Słownik kaszubski, Chełmno.
Google Scholar
Pokorny J., 1949, Indogermanisches etymologisches Wörterbuch, t. I, Bern.
Google Scholar
Ramułt S., 1893, Słownik języka pomorskiego czyli kaszubskiego, Kraków.
Google Scholar
Rastorguev P.A., 1973, Slovarʹ narodnyh govorov zapadnoj Brânŝčyny, Mìnsk: [Расторгуев П.А., 1973, Словарь народных говоров западной Брянщины, Мінск].
Google Scholar
Reiter N., 1964, Der Dialekt von Titov‑Veles, Berlin.
Google Scholar
Ripka J., 1981, Vecný slovník dolnotrienčanskych nárečí, Bratislava.
Google Scholar
Scâškovìč T.F., 1971, Matèryâly da sloǔnìka Grodzenskaj voblascì, Mìnsk: [Сцяшковіч Т.Ф., 1971, Матэрыялы да слоўніка Гродзенскай вобласці, Мінск].
Google Scholar
Sekulić A., 2005, Rječnik govora bačkih Hrvata, Zagreb.
Google Scholar
Skok P., 1971, Etimologijski rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika, t. I, Zagreb.
Google Scholar
Sławski F., 1952, Słownik etymologiczny języka polskiego, t. I, Kraków.
Google Scholar
Sreznevskij I.I., 1893, Materialy dlâ slovarâ drevnerusskago âzyka po pisʹmennym’ pamâtnikam’, t. I, Sanktpetersburg: [Срезневский И.И., 1893, Материалы для словаря древнерусскаго языка по письменнымъ памятникамъ, t. І, Санктпетербургъ].
Google Scholar
Stojkov S., 1968, Leksikata na banatskiâ govor, Sofiâ: [Стойков С., 1968, Лексиката на банатския говор, София].
Google Scholar
Sychta B., 1967, Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej, t. I, Wrocław 1967.
Google Scholar
Szymański T., 1977, Derywacja czasowników onomatopeicznych i ekspresywnych w języku bułgarskim, Wrocław.
Google Scholar
Szymański T., 2003, Ze studiów nad słownictwem słowiańskim, Kraków.
Google Scholar
Vaillant A., 1966, Grammaire comparée des langues slaves, t. III, Lyon–Paris.
Google Scholar
Vasmer V., 1950, Russisches etymologisches Wörterbuch, t. I, Heidelberg.
Google Scholar
Zajka A., 2011, Dyâlektny sloǔnk Kasaǔŝčyny, Slonim: [Зайка А., 2011, Дыялектны слоўнк Касаўшчыны, Слонiм].
Google Scholar
Zlatanović M., 2011, Rečnik govora juga Srbie, Vran̂ e: [Златановић М., 2011, Речник говора jуга Србие, Врање].
Google Scholar
Zlatković D., 2014, Rečnik pirotskog govora, t. I, Pirot: [ Златковић Д., 2014, Речник пиротског говора, t. I, Пирот].
Google Scholar
Želehovskij Ê., 1886, Malorusko‑nïmeckij slovar, t. I, Lʹvìv: [Желеховский Є., 1886, Малоруско‑нїмецкий словар, t. І, Львів].
Google Scholar