Z osobliwości językowych warsztatu przekładowego Biblii brzeskiej (zagadnienia wybrane)
Article Sidebar
Main Article Content
Abstrakt
This paper is an attempt at drawing attention to the first Protestant translation of the whole Bible into Polish, which is traditionally known as Brest Bible or Radziwill Bible, in terms of its significance and place in the history of Polish language. The first part of this work is the introduction of some basic data from the field of origins, history and the state of previous philological research into Brest Bible. The second part of the paper shows the role of the translation in the process of shaping the characteristics of Polish biblical style and the way in which the translators used the richness and potential of the Polish language in the Renaissance. As the source material to complete the research task the author of the paper used some chosen areas of the language in Brest Bible, which included lexis and fixed expressions.
Downloads
Article Details
Autor, zgłaszając tekst do redakcji czasopisma „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica”, zaświadcza, iż jest on rezultatem wyłącznie jego własnej twórczości, że treść artykułu nie była dotychczas publikowana oraz że utwór nie narusza w żadnym stopniu praw autorskich ani praw pokrewnych innych osób, jak również innych praw osób trzecich, a także, że niczyje prawa do utworu (lub jego jakiejkolwiek części) nie zostały pominięte. Po podpisaniu umowy prawa majątkowe do opublikowanych materiałów zostają przeniesione na Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie.
Rocznik „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” to czasopismo o otwartym dostępie, a cała jego zawartość jest udostępniana bezpłatnie dla użytkowników i instytucji na zasadach licencji Creative Commons CC-BY-NC-ND 4.0 (uznanie autorstwa, użycie niekomercyjne, bez utworów zależnych). Na podstawie tej licencji autorzy zgadzają się, że ich prace mogą być zgodnie z prawem ponownie wykorzystywane do jakichkolwiek celów, za wyjątkiem celów komercyjnych, bez konieczności uzyskania uprzedniej zgody ze strony autora lub wydawcy. Każdy może prace te czytać, pobierać, kopiować, drukować, rozpowszechniać oraz przetwarzać, pod warunkiem poprawnego oznaczenia autorstwa oraz oryginalnego miejsca publikacji. Publikowanych tekstów nie można wykorzystywać do tworzenia utworów zależnych (np. do tłumaczenia ich i publikowania w innym języku bez zgody wydawcy). Jest to zgodne z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative) „Studia Linguistica”nie pobiera opłat za składanie artykułów ani ich przetwarzanie.
Autor, przesyłając artykuł do redakcji „Studia Linguistica”, bezwględnie zgadza się z poniższymi punktami:
-
Oświadczam, że jestem Autorem lub Współautorem nadesłanego tekstu. Przesłany tekst nie był nigdzie publikowany, jest całkowicie oryginalny i nie narusza w żadnym stopniu praw autorskich ani praw pokrewnych innych osób, jak również innych praw osób trzecich, a także, że niczyje prawa do utwory nie zostały pominięte.
-
Oświadczam, że nadesłany tekst nie został złożony do recenzji lub/i publikacji w innym czasopiśmie.
-
Przyjmuję do wiadomości, że Autor ponosi pełną odpowiedzialność za każdy przypadek plagiatu, niezależnie od tego, czy został on wykryty podczas procesu recenzji, czy po publikacji w „Studia Linguistica”.
-
Oświadczam, że ponoszę pełną odpowiedzialność finansową i prawną za wszelkie roszczenia związane z utworem.
-
Potwierdzam uznanie wszystkich źródeł danych wykorzystanych i cytowanych w badaniach.
-
Potwierdzam, że artykuł został wykonany z należytą starannością zgodnie ze standardami edytorskimi „Studia Linguistica”.
Bibliografia
Teksty źródłowe
Google Scholar
Biblia Święta, to jest księgi Starego i Nowego Zakonu, Brest 1563. Hrsg. von Hans Rothe und Friederik Scholz, Biblia Slavica, Serie II, Polnische Bibeln: Band 2. Teil 1. Stary Zakon; teil 2. Księgi Nowego Testamentu. Kommentare. Ferdinand Schöningh Verlag, Paderborn–München–Wien–Zürich 2001.
Google Scholar
Prace cytowane
Google Scholar
Biblia brzeska, 2013, Biblia brzeska. Historia, język, teologia, red. R.M. Leszczyński (junior), Łódź.
Google Scholar
Брэсцкая Біблія; Biblia brzeska, 2015, Брэсцкая Біблія – унікальны помнік культуры XVI стагоддзя: новыя даследованні і матэрыялы. Biblia Brzeska – unikatowy zabytek kultury XVI wieku: nowe badania i materiały, praca zbiorowa, Мінск.
Google Scholar
Bieńkowska D., 1992, Styl językowy przekładu Nowego Testamentu Jakuba Wujka (na materiale czterech Ewangelii), Łódź.
Google Scholar
Bieńkowska D., 2002, Polski styl biblijny, Łódź.
Google Scholar
Czerniatowicz J., 1969, „Biblia brzeska” i najbliższe jej pochodne, [w:] Tejże, Niektóre problemy naukowe grecystyki w pracach biblistów polskich XVI i XVII w. Teksty greckie a polskie przekłady, Wrocław, s. 34–46.
Google Scholar
Kępińska A., Składnia XVI-wiecznych przekładów Ewangelii na język polski, https://ewangelie.uw.edu.pl/files/skladnia.pdf
Google Scholar
Kossowska M., 1968, Biblia w języku polskim, t. I, Poznań.
Google Scholar
Koziara S., 2001, wyd. 2: 2009, Frazeologia biblijna w języku polskim, Kraków, Łask.
Google Scholar
Koziara S., 2015, The current state of research by Polish linguists on the Brest Bible: an overview, „Reformation & Renaissance Review”, Vol. 17, No. 1, s. 63–72.
Google Scholar
Koziara S., 2016, Wokół problemów genezy i opisu polskich frazeologizmów pochodzenia biblijnego, [w:] Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej. Geneza dawnych i nowych frazeologizmów polskich, red. G. Dziamska-Lenart, J. Liberek, Poznań, s. 55–68.
Google Scholar
Kwilecka I., 2006, Biblia brzeska jej dzieje i znaczenie, „Nauka” 3, s. 111–121.
Google Scholar
Kwilecka I., 2001, Die Brester Bibel. Kulturgeschlichtliche und sprachliche Fragen der Übersetzung, [w:] Biblia Święta, to jest księgi Starego i Nowego Zakonu, Brest 1563.
Google Scholar
Hrsg. von Hans Rothe und Friederik Scholz, Biblia Slavica, Serie II, Polnische Bibeln: Band 2. Teil 1. Stary Zakon; teil 2. Księgi Nowego Testamentu. Kommentare. Ferdinand Schöningh Verlag, Paderborn–München–Wien–Zürich, s. 1485–1660.
Google Scholar
Kwilecka I., 2003, Nowe karty z dziejów edycji Biblii brzeskiej, „Jednota” 10, s. 9–13.
Google Scholar
Kwilecka I., 2003, Staropolskie przekłady Biblii jako czynniki sprawcze zmian językowych, [w:] Tejże, Studia nad staropolskimi przekładami Biblii, Poznań, s. 253–264.
Google Scholar
Kwilecka I., 2003, Z dziejów przekładu pierwszej polskiej Biblii protestanckiej, [w:] Tejże, Studia nad staropolskimi przekładami Biblii, Poznań, s. 335–352.
Google Scholar
Lisowski T., 2010a, Sola scriptura. Leksyka Nowego Testamentu Biblii gdańskiej (1632) na tle porównawczym. Ujęcie kwantytatywno-dystrybucyjne, Poznań.
Google Scholar
Lisowski T., 2010b, Leksyka Nowego Testamentu Biblii brzeskiej (1563) oraz Biblii Jakuba Wujka (1599) wobec zasobu leksykalnego Słownika polszczyzny XVI wieku, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, t. XVI, Poznań, s. 143–161.
Google Scholar
Łuczak A., 2004, Biblia brzeska w świetle najnowszych badań, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej”, t. XXXIX, s. 53–75.
Google Scholar
Ostrowska E., 1953, Walka o piękne słowo psałterzowe (Psałterz Kochanowskiego i Psałterz brzeski), „Język Polski” XXXIII, s. 285–317, przedruk [w:] O Języku poetyckim Jana Kochanowskiego. Wybór artykułów z „Języka Polskiego”, wybrał i opracował
Google Scholar
M. Kucała, Kraków 1984, s. 134–135.
Google Scholar
Rospond S., 1962, Język Renesansu a Średniowiecza na podstawie literatury psałterzowo-biblijnej, [w:] Odrodzenie w Polsce, t. III: Historia języka, cz. 2, red. M.R. Mayenowa, Z. Klemensiewicz, Warszawa, s. 161–181.
Google Scholar
Siatkowska E., 2013, Imiesłowy w Biblii brzeskiej i Biblii Wujka a kształtowanie się polskiego stylu biblijnego, [w:] Biblia brzeska. Historia – język – teologia, red. R.M. Leszczyński (junior), Łódź, s. 39–54.
Google Scholar
Wujek J., ks., 1593, Przedmowa do czytelnika, [w:] Nowy Testament w przekładzie ks. dr Jakuba Wujka T.J. z roku 1593, wstępem i uwagami poprzedził ks. dr W. Smereka, Kraków 1966, s. LI–LXXII.
Google Scholar
Opracowania leksykograficzne
Google Scholar
SPXVI – Słownik polszczyzny XVI wieku, t. I–XXXIV, red. M.R. Mayenowa, F. Pepłowski, Wrocław 1966–2010.
Google Scholar
Bazy elektroniczne
Google Scholar
https://ewangelie.uw.edu.pl/teksty
Google Scholar
https://ewangelie.uw.edu.pl/files/skladnia.pdf
Google Scholar