Dialektologia wobec zmian językowych na polskiej wsi. Jak mogłoby wyglądać nowe spojrzenie?
Article Sidebar
Main Article Content
Abstrakt
The article concerns the linguistic situation in the Polish village and the need for a new approach in dialectological research. In the 21st century, Polish dialectology becomes a de facto subdiscipline of sociolinguistics. The disintegration of the dialects means that there is a need for new descriptive research in the area that was part of Poland before 1945. In the western and northern territories (until 1945 belonged to Germany), it seems justified to conduct sociolinguistic research taking into account the communicative communities.
Downloads
Article Details
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając tekst do redakcji czasopisma „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica”, zaświadcza, iż jest on rezultatem wyłącznie jego własnej twórczości, że treść artykułu nie była dotychczas publikowana oraz że utwór nie narusza w żadnym stopniu praw autorskich ani praw pokrewnych innych osób, jak również innych praw osób trzecich, a także, że niczyje prawa do utworu (lub jego jakiejkolwiek części) nie zostały pominięte. Po podpisaniu umowy prawa majątkowe do opublikowanych materiałów zostają przeniesione na Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie.
Rocznik „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” to czasopismo o otwartym dostępie, a cała jego zawartość jest udostępniana bezpłatnie dla użytkowników i instytucji na zasadach licencji Creative Commons CC-BY-NC-ND 4.0 (uznanie autorstwa, użycie niekomercyjne, bez utworów zależnych). Na podstawie tej licencji autorzy zgadzają się, że ich prace mogą być zgodnie z prawem ponownie wykorzystywane do jakichkolwiek celów, za wyjątkiem celów komercyjnych, bez konieczności uzyskania uprzedniej zgody ze strony autora lub wydawcy. Każdy może prace te czytać, pobierać, kopiować, drukować, rozpowszechniać oraz przetwarzać, pod warunkiem poprawnego oznaczenia autorstwa oraz oryginalnego miejsca publikacji. Publikowanych tekstów nie można wykorzystywać do tworzenia utworów zależnych (np. do tłumaczenia ich i publikowania w innym języku bez zgody wydawcy). Jest to zgodne z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative) „Studia Linguistica”nie pobiera opłat za składanie artykułów ani ich przetwarzanie.
Autor, przesyłając artykuł do redakcji „Studia Linguistica”, bezwględnie zgadza się z poniższymi punktami:
-
Oświadczam, że jestem Autorem lub Współautorem nadesłanego tekstu. Przesłany tekst nie był nigdzie publikowany, jest całkowicie oryginalny i nie narusza w żadnym stopniu praw autorskich ani praw pokrewnych innych osób, jak również innych praw osób trzecich, a także, że niczyje prawa do utwory nie zostały pominięte.
-
Oświadczam, że nadesłany tekst nie został złożony do recenzji lub/i publikacji w innym czasopiśmie.
-
Przyjmuję do wiadomości, że Autor ponosi pełną odpowiedzialność za każdy przypadek plagiatu, niezależnie od tego, czy został on wykryty podczas procesu recenzji, czy po publikacji w „Studia Linguistica”.
-
Oświadczam, że ponoszę pełną odpowiedzialność finansową i prawną za wszelkie roszczenia związane z utworem.
-
Potwierdzam uznanie wszystkich źródeł danych wykorzystanych i cytowanych w badaniach.
-
Potwierdzam, że artykuł został wykonany z należytą starannością zgodnie ze standardami edytorskimi „Studia Linguistica”.
Bibliografia
Bartmiński J., 1974, „Jaś koniki poił” (Uwagi o stylu erotyku ludowego), „Teksty. Teoria literatury, krytyka, interpretacja”, nr 2 (14), s. 11–24.
Google Scholar
Bukraba-Rylska I., 2013, Socjologia wsi polskiej, Warszawa.
Google Scholar
Bystroń J., 1885, O mowie polskiej w dorzeczu Stonawki i Łucyny w Księstwie Cieszyńskim, odbitka z: „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego AU” XII.
Google Scholar
Dejna K., 1973, Dialekty polskie, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Google Scholar
Dejna K., 1991, Interferencja oraz integracja w gwarach, [w:] Z zagadnień ewolucji oraz interferencji językowej, red. K. Dejna, Łódź, s. 5–12.
Google Scholar
Dejna K., 1998–2002, Atlas gwar polskich, t. I–IV (współautorzy: t. II – S. Gala, A. Zdaniukiewicz, F. Czyżewski; t. III – S. Gala), Warszawa.
Google Scholar
Dobrzycki S., 1898, O mowie ludowej we wsi Krzęcinie, „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego AU” XXVI, s. 332–408.
Google Scholar
Dobrzycki S., 1900, O tak zwanym mazurowaniu w języku polskim, „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego AU” XXXII, s. 208–235.
Google Scholar
Doroszewski W., 1934, Mowa mieszkańców wsi Staroźreby. Opis i tezy teoretyczne, „Prace Filologiczne”, t. XVI, s. 249–278.
Google Scholar
Dubisz S., 2013, Dialekt i gwara – integracja językowa – stylizacja gwarowa, [w:] tegoż, Językoznawcze studia polonistyczne, t. I: Dialektologia i jej pogranicza, Warszawa, s. 37–66.
Google Scholar
Dunaj B., 1986, Dialektologia a socjolingwistyka, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica” XII, s. 15–23.
Google Scholar
Dunaj B., 2019, Badania polszczyzny krakowskiej – przeszłość i teraźniejszość, „LingVaria” XIV, nr 1(27), s. 35–47, https://doi.org/10.12797/LV.14.2019.27.02.
Google Scholar
Gajek J., 1958, Polski Atlas Etnograficzny. Zeszyt próbny. Uwagi wstępne, Wrocław.
Google Scholar
Grzegorzewicz W., 1892, O mowie ludowej we wsi Łukowcu w powiecie garwolińskim, „Sprawozdania Komisji Językowej AU” V, s. 148–168.
Google Scholar
Grzegorzewicz W., 1894, O języku ludowym w powiecie przasnyskim, „Sprawozdania Komisji Językowej AU” V, s. 72–126.
Google Scholar
Ivić M., 1975, Kierunki w lingwistyce, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Google Scholar
Karaś H. (red.), 2010, Dialekty i gwary polskie. Kompendium internetowe, http://www.dialektologia.uw.edu.pl/index.php (dostęp: 31.03.2021).
Google Scholar
Karaś H., 2011, Polska leksykografia gwarowa, Warszawa.
Google Scholar
Karaś H., 2015, Zadania dialektologii w zakresie ginących gwar, „Gwary Dziś” VII, s. 83–95.
Google Scholar
Karaś M., 1965, Polskie dialekty Orawy. Cz.1. Fonetyka i fonologia, „Zeszyty Naukowe UJ. Prace Językoznawcze”, z. 16, „Studia Orawskie”, nr 4, Kraków.
Google Scholar
Kąś J., 1994, Interferencja leksykalna słownictwa gwarowego i ogólnopolskiego (na przykładzie gwar orawskich), Kraków.
Google Scholar
Kąś J., Kurek H., 2001, Język wsi, [w:] Najnowsze dzieje języków słowiańskich. Język polski, red. S. Gajda, Opole, s. 440–459.
Google Scholar
Kleszcz K., 2001, Unifikacja języka mieszkańców wsi okolic Brzegu na Śląsku Opolskim. Studium socjolingwistyczne, Opole.
Google Scholar
Kobus J., Gniazdowski T. (red.), 2018, Słownik języka mieszkańców okolic Gniezna. Święta, wierzenia i przesądy, Poznań.
Google Scholar
Kobus J., Stępień M. (red.), 2018, Słownik języka mieszkańców okolic Czerniejewa. Praca na roli i w gospodarstwie, Poznań.
Google Scholar
Kosiński W., 1884, Przyczynek do gwary zakopiańskiej, „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego AU” X, s. 225–309.
Google Scholar
Kresa M., 2019, Filmowa stylizacja gwarowa na przykładzie lwowskiego bałaku w polskich filmach fabularnych (1936−2012), Warszawa.
Google Scholar
Kucharzyk R., 2012, Z zagadnień leksyki ekspresywnej – syc, czyli skąpiec, „LingVaria” VIII, nr 2 (14), s. 163–173.
Google Scholar
Kurek H., 1990, Metodologia socjolingwistycznego badania fonetyki języka mówionego środowisk wiejskich (na przykładzie kilku wsi Beskidu Niskiego), Kraków.
Google Scholar
Kurek H., 2021, Polskie miasta i wsie XXI wieku. Zacieranie się granic, języków i kultury, „Slavia Meridionalis” 21, https://doi.org/10.11649/sm.2402.
Google Scholar
Laskowski R., 1965, System fonologiczny gwary wsi Moszna w powiecie krapkowickim, „Zeszyty Naukowe UJ. Prace Językoznawcze” 15, Kraków, s. 191–210.
Google Scholar
Lebeda A., 2002, Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. VI: Wiedza i wierzenia ludowe, Wrocław–Cieszyn.
Google Scholar
Malinowski L., 1873, Beiträge zur slavischen dialectologie. I. Ueber die Oppelnsche Mundart in Oberschlesien, Leipzig.
Google Scholar
Mączyński M., Horyń E. (red.), 2014, Język w środowisku wiejskim, t. 1: W 110. rocznicę urodzin Profesora Eugeniusza Pawłowskiego, Kraków.
Google Scholar
Nitsch K., 1907a, Dialekty polskie Prus wschodnich (Warmia, Mazury, Ostródzkie, Nidzickie), „Materiały i Prace Komisji Językowej AU” III, s. 397–486.
Google Scholar
Nitsch K., 1907b, Dialekty polskie Prus zachodnich, „Materiały i Prace Komisji Językowej AU” III, s. 385–394.
Google Scholar
Nitsch K., 1909, Dialekty polskie Śląska (z mapą), „Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie” IV, s. 85–356.
Google Scholar
Nitsch K., 1910a, Próba podziału gwar polskich, „Sprawozdania z czynności i posiedzeń Akademii Umiejętności” XIV, z. 8, s. 3–6.
Google Scholar
Nitsch K., 1910b, Próba ugrupowania gwar polskich z mapą, „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności” XLVI, s. 336–365.
Google Scholar
Nitsch K., 1911, Mowa ludu polskiego, Kraków.
Google Scholar
Nitsch K., 1915/1957, Dialekty języka polskiego, [w:] Encyklopedia polska Akademii Umiejętności, t. III: Język polski i jego historia z uwzględnieniem innych języków na ziemiach polskich, cz. 2, Kraków, s. 238–343 [2. wyd.: Dialekty języka polskiego z 3 mapami, Wrocław–Kraków 1957].
Google Scholar
Nitsch K., 1929/1968, Wybór polskich tekstów gwarowych, Warszawa.
Google Scholar
Nowowiejski B., 2001, O przyszłość polskich gwar ludowych, [w:] Przeszłość języka, red. S. Krzemień-Ojak, B. Nowowiejski, Białystok, s. 97–112.
Google Scholar
Osowski B. (red.), 2018a, Gospodarz. Słownik języka mieszkańców powiatu kolskiego, Poznań.
Google Scholar
Osowski B. (red.), 2018b, Gospodyni. Słownik języka mieszkańców powiatu kolskiego, Poznań.
Google Scholar
Osowski B. (red.), 2019, W kuchni pleszewian. Słownik języka i kultury mieszkańców powiatu pleszewskiego, Poznań.
Google Scholar
Osowski B., 2019, Drugie życie gwary – dialektyzacja w wybranych powieściach Katarzyny Bereniki Miszczuk, „Socjolingwistyka” 33, s. 269–282, https://doi.org/10.17651/SOCJOLING.33.17.
Google Scholar
Piechnik A., 2019, Styl urzędowy mieszkańców wsi. Na przykładzie podań do wybranych ośrodków pomocy społecznej w południowej Małopolsce, Kraków.
Google Scholar
Rak M., 2015, Kulturemy podhalańskie, „Biblioteka LingVariów”, t. 19, Kraków.
Google Scholar
Rak M., 2021, Jaki jest właściwie zakres dialektologii historycznej? (Uwagi z perspektywy dialektologa), „LingVaria” XVI, nr 2(31), s. 271–281, https://doi.org/10.12797/LV.16.2021.31.22.
Google Scholar
Reichan J., 1980, Małopolskie gwary jednonosówkowe, cz. 1–2, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Google Scholar
Reichan J., 1999, Współczesny status gwar ludowych – wybrane zagadnienia, [w:] Polszczyzna 2000. Orędzie o stanie języka na przełomie tysiącleci, red. W. Pisarek, Kraków, s. 262–278.
Google Scholar
Reichan J., 2010, Pracownia dialektologiczna Nitscha, [w:] Studia Dialektologiczne IV, red. H. Kurek, A. Tyrpa, J. Wronicz, Kraków, s. 25–34.
Google Scholar
Reichan J., Woźniak K., 2004, Polskie atlasy dialektologiczne i etnograficzne, Kraków.
Google Scholar
Rudnicka-Fira E., Błasiak-Tytuła M. (red.), 2014, Język w środowisku wiejskim, t. 2: Gwara – społeczeństwo – kultura, Kraków.
Google Scholar
Rzetelska-Feleszko E., 2002, Spojrzenie byłego dialektologa, [w:] Studia dialektologiczne II, red. J. Okoniowa, B. Dunaj, Kraków, s. 105–109.
Google Scholar
Sierociuk J., 2005, Problemy współczesnej dialektologii, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” LXI, s. 67–76.
Google Scholar
Sierociuk J., 2007, Język mieszkańców wsi czy gwara? Problem nie tylko teoretyczny, „Prace Filologiczne” LII, s. 527–534.
Google Scholar
Sierociuk J., 2016, Dynamika przeobrażeń języka mieszkańców wsi i możliwości jej badania, „Gwary Dziś” VIII, s. 67–78.
Google Scholar
Sierociuk J. (red.), 2019, Słownik języka mieszkańców ziemi łukowskiej. Praca na roli i w gospodarstwie, Poznań.
Google Scholar
Sierociuk J., 2020, Sto lat dialektologii w Poznaniu, „Gwary Dziś” XIII, s. 11–32, https://doi.org/10.14746/gd.2020.13.2.
Google Scholar
Sobierajski Z. (red.), 1991, Dialekty polskie i folklor z różnych regionów, Poznań [z kasetą magnetofonową].
Google Scholar
Stomma L., 1986, Antropologia kultury wsi polskiej XIX wieku, Warszawa.
Google Scholar
Topolińska Z., 1990, Charakterystyka i dynamika językowych procesów integracyjnych w powojennej Polsce, „Socjolingwistyka” 9, s. 29–35.
Google Scholar
Warchala J., 2003, Kategoria potoczności w języku, Katowice.
Google Scholar
Wyderka B., 2001, Przemiany językowe na ziemiach zachodnich, [w:] Najnowsze dzieje języków słowiańskich. Język polski, red. S. Gajda, Opole, s. 460–476.
Google Scholar
Zawiliński R., 1880, Gwara brzezińska w powiecie ropczyckim. Studium dialektologiczne, „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego AU” VIII, s. 180–234.
Google Scholar
Zielińska A., 2013, Mowa pogranicza. Studium o językach i tożsamościach w regionie lubuskim, Warszawa.
Google Scholar