Nazwy wyrobów z mąki w mowie mieszkańców dawnych Kresów Południowo‑Wschodnich (na przykładzie kilku wsi z obwodu lwowskiego)
Article Sidebar
Main Article Content
Abstrakt
The aim of this article is to describe the generational characteristics of flour products in the speech of Poles of the former South‑Eastern borderlands on the example of several villages from the Lviv region. My analyses focus on the dynamics of changes in the functioning of food names. The presented material and its preliminary analyses allow to unambiguously assign many names of dishes to specific generational groups of people studied. Comparison of the discussed names of dishes with the content of SGP showed that many of them are common with Polish dialect in the Poland. Confrontation with the Dictionary of the Ukrainian language and Ukrainian dialectological works from the studied area showed that many words coexist in Ukrainian, for example: buchanka, paska, pampuch, bublik, kałacz, korowaj, zawiwańce, pierożek, blin, palanycia.
Downloads
Article Details
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając tekst do redakcji czasopisma „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica”, zaświadcza, iż jest on rezultatem wyłącznie jego własnej twórczości, że treść artykułu nie była dotychczas publikowana oraz że utwór nie narusza w żadnym stopniu praw autorskich ani praw pokrewnych innych osób, jak również innych praw osób trzecich, a także, że niczyje prawa do utworu (lub jego jakiejkolwiek części) nie zostały pominięte. Po podpisaniu umowy prawa majątkowe do opublikowanych materiałów zostają przeniesione na Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie.
Rocznik „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” to czasopismo o otwartym dostępie, a cała jego zawartość jest udostępniana bezpłatnie dla użytkowników i instytucji na zasadach licencji Creative Commons CC-BY-NC-ND 4.0 (uznanie autorstwa, użycie niekomercyjne, bez utworów zależnych). Na podstawie tej licencji autorzy zgadzają się, że ich prace mogą być zgodnie z prawem ponownie wykorzystywane do jakichkolwiek celów, za wyjątkiem celów komercyjnych, bez konieczności uzyskania uprzedniej zgody ze strony autora lub wydawcy. Każdy może prace te czytać, pobierać, kopiować, drukować, rozpowszechniać oraz przetwarzać, pod warunkiem poprawnego oznaczenia autorstwa oraz oryginalnego miejsca publikacji. Publikowanych tekstów nie można wykorzystywać do tworzenia utworów zależnych (np. do tłumaczenia ich i publikowania w innym języku bez zgody wydawcy). Jest to zgodne z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative) „Studia Linguistica”nie pobiera opłat za składanie artykułów ani ich przetwarzanie.
Autor, przesyłając artykuł do redakcji „Studia Linguistica”, bezwględnie zgadza się z poniższymi punktami:
-
Oświadczam, że jestem Autorem lub Współautorem nadesłanego tekstu. Przesłany tekst nie był nigdzie publikowany, jest całkowicie oryginalny i nie narusza w żadnym stopniu praw autorskich ani praw pokrewnych innych osób, jak również innych praw osób trzecich, a także, że niczyje prawa do utwory nie zostały pominięte.
-
Oświadczam, że nadesłany tekst nie został złożony do recenzji lub/i publikacji w innym czasopiśmie.
-
Przyjmuję do wiadomości, że Autor ponosi pełną odpowiedzialność za każdy przypadek plagiatu, niezależnie od tego, czy został on wykryty podczas procesu recenzji, czy po publikacji w „Studia Linguistica”.
-
Oświadczam, że ponoszę pełną odpowiedzialność finansową i prawną za wszelkie roszczenia związane z utworem.
-
Potwierdzam uznanie wszystkich źródeł danych wykorzystanych i cytowanych w badaniach.
-
Potwierdzam, że artykuł został wykonany z należytą starannością zgodnie ze standardami edytorskimi „Studia Linguistica”.
Bibliografia
ROZWIĄZANIE SKRÓTÓW
Google Scholar
KSGP PAN – kartoteka Słownika gwar polskich, http://rcin.org–.pl//publication/37156 (dostęp 21.02.2022).
Google Scholar
MSGP – Mały słownik gwar polskich, red. J. Wronicz, Kraków 2009.
Google Scholar
SGM – Słownik gwar małopolskich, red. J. Wronicz, t. I–II, Kraków 2017.
Google Scholar
SGP PAN – Słownik gwar polskich, oprac. przez Zakład Dialektologii Polskiej Instytutu Języka Polskiego PAN w Krakowie pod kier. M. Karasia, od t. II pod kier. J. Reichana, od t. VI pod kier. J. Okoniowej, od t. IX pod kier. R. Kucharzyk, Wrocław–Kraków 1977–2021.
Google Scholar
SJPD – Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. 1–11, Warszawa 1958–1968.
Google Scholar
SUM (CYM) – Slovnik ukraïnsʹkoï movi, red. Ì.K. Bìlodid, t. 1–11, Kiïv 1970–1980: [Cловник української мови, ред. І.К. Білодiд, t. 1–11, Київ 1970–1980 (http:/lcorp.ulif.org.ua/dictua/) oraz Slovnik ukraïnsʹkoï movi. Tomi 1–11 (A‑OÂSNÛVATI), 2015–2021:[Cловник української мови. Томи 1–11 (А‑ОЯСНЮВАТИ), 2015–2021], https://services.ulif.org.ua/expl/Entry/index?wordid=1&page=0 (dostęp 20.02.2022).
Google Scholar
USJP – Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, t. I–IV, Warszawa 2003.
Google Scholar
VSh – Šelemeh V.P., 2008, Nazvi strav ta kuhonnogo načinnâ v nadsânsʹkomu ta naddnìstâns ʹkomu govorah, [w:] Sučasnì problemi movoznavstva ta lìteraturoznavstva, vip. 12: Ukraïnsʹka dìalektna leksika âk ob’êkt slovnikarstva ta lìngvogeografìï. Do 100-rìččâ Mikoli Andrìjoviča Gricaka, s. 216–219: [Шелемех В.П., 2008, Назви страв та кухонного начиння в надсянському та наддністянському говорах, [w:] Сучасні проблеми мовознавства та літературознавства, вип. 12: Українська діалектна лексика як об‚ єкт словникарства та лінгвогеографії. До 100-річчя Миколи Андрійовича Грицака, s. 216–219].
Google Scholar
–Šelemeh V.P., 2009, Nazvi obrâdovih strav u nadsânsʹkih govìrkah Âvorìvŝini, [w:] P. Gricenko, N. Hobzej (red.), Dìalektologìčnì studìï, t. 8: Govori pìvdenno‑zahìdnogo narìččâ, s. 95–102: [Шелемех В.П., 2009, Назви обрядових страв у надсянських говірках Яворівщини, [w:] П. Гриценко, Н. Хобзей (ред.), Діалектологічні студії, т. 8: Говори південно‑західного наріччя, s. 95–102].
Google Scholar
–Šelemeh V.P., 2010, Nazvi hlìba ta jogo častin u govìrkah nadsânsʹko‑naddnìstâns ʹkogo sumìžžâ, Ìstoriko‑fìlologìčnij zbìrnik z regìonalʹnih problem, № 22 (II), Žitomir: [Шелемех В.П., 2010, Назви хліба та його частин у говірках надсянсько‑наддністянського суміжжя, Історико‑філологічний збірник з регіональних проблем, № 22 (II), Житомир].
Google Scholar
BIBLIOGRAFIA
Google Scholar
Adamowski J., Tymochowicz M. (red.), 2018, Dziedzictwo kulinarne w kontekstach tradycyjnych i współczesnych, Lublin.
Google Scholar
Bielak M., Sikora K., 2005, O regionalizmach leksykalnych w języku Krosna i okolic, [w:] Literatura – Język – Region, red. K. Sikora, J. Kułakowska‑Lis, Prace Naukowo‑dydaktyczne PWSZ w Krośnie, z. 17, Krosno, s. 7–28.
Google Scholar
Bohdanowicz J., 1996, Pożywienie. Zbieractwo – pożywienie głodowe, [w:] Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego t. III: Pożywienie i sprzęty z nim związane, red. J. Bohdanowicz, Wrocław, s. 10–21.
Google Scholar
Borejszo M., 1994, O nazwach napojów i potraw w poznańskich lokalach gastronomicznych, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” I , t. 21, s. 92–107.
Google Scholar
Cybulski N., 1894, Próba badań nad żywieniem się ludu wiejskiego w Galicyi, Kraków.
Google Scholar
Falińska B., 1991, Z badań nad regionalizmami w słownictwie kulinarnym, [w:] Regionalizmy w języku familijnym (zbiór studiów), red. K. Handke, Wrocław–Warszawa–Kraków, s. 79–88.
Google Scholar
Falińska B. (red.), 2020, Słownictwo ludowe Mazowsza, Podlasia i Suwalszczyzny w układzie tematycznym. Pożywienie, cz. I. Byłe województwo suwalskie, Warszawa.
Google Scholar
Falińska B., Konopka J., 2021, Słownictwo ludowe Mazowsza, Podlasia i Suwalszczyzny w układzie tematycznym. Pożywienie, cz. II. Byłe województwo łomżyńskie, Warszawa.
Google Scholar
Gluško М., Homčak L., 2017, Nadsânnâ: tradicìjna kulʹtura ì pobut, Lʹvìv: [Глушко M., Хомчак Л., 2017, Надcяння: традиційна культура і побут, Львів].
Google Scholar
Kostecka‑Sadowa A., 2022, Nazwy potraw w mowie mieszkańców dawnych Kresów południowo‑wschodnich, „Prace Filologiczne” LXXVII, s. 185–200.
Google Scholar
Kowalska‑Lewicka A., Szromba‑Rysowa Z., 1976, Pożywienie ludności wiejskiej, [w:] Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, red. M. Biernacka, B. Kopczyńska‑Jaworska, A. Kutrzeba‑Pojnarowa, W. Paprocka, t. 1, Wrocław, s. 353–376.
Google Scholar
Kurek H., 2003, Przemiany leksyki gwarowej na Podkarpaciu, Kraków.
Google Scholar
Łeńska‑Bąk K., 2010, O pokarmach, smakach i utraconych znaczeniach. Historia kultury sub speciae culinaria, Opole.
Google Scholar
Markowski A., 1992, Polszczyzna końca XX wieku, Warszawa.
Google Scholar
Markowski A., 1994, Kuchnia w języku, czyli o nazwach produktów kulinarnych, [w:] Wokół stołu i kuchni, red. M. i J. Łozińscy (wybór i oprac.), Warszawa, s. 129–141.
Google Scholar
Pelcowa H., 2011, Tradycja i nowoczesność w międzypokoleniowej komunikacji językowej na przełomie XX i XXI wieku, [w:] Polszczyzna trzech pokoleń. Podobieństwa i różnice, red. K. Wojtczuk, M. Jasińska, Siedlce, s. 29–39.
Google Scholar
Pelcowa H., 2013, Dynamika zmian w polskich gwarach i dialektach w ostatnim siedemdziesięcioleciu, [w:] 70 lat współczesnej polszczyzny. Zjawiska, procesy, tendencje. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Janowi Mazurowi, red. A. Dunin‑Dudkowska, A. Małyska, Lublin, s. 373–397.
Google Scholar
Pelcowa H., 2015, Nazwa i desygnat w zmieniającej się rzeczywistości wiejskiej, [w:] Odkrywanie słowa – historia i współczesność, red. U. Sokólska, Białystok, s. 551–568.
Google Scholar
Pelcowa H., 2019, Pogranicze językowe i kulturowe polsko‑wschodniosłowiańskie w obliczu tendencji globalizacyjnych (na materiale gwar Lubelszczyzny), „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, t. 67, s. 263–275.
Google Scholar
Pelcowa H., 2001, Interferencje leksykalne w gwarach Lubelszczyzny, Lublin.
Google Scholar
Rembiszewska K., Siatkowski J., 2018, Pogranicze polsko‑wschodniosłowiańskie. Studia wyrazowe, Warszawa.
Google Scholar
Rieger J., Cechosz‑Felczyk I., Dzięgiel E., 2002, Język polski na Ukrainie w końcu XX wieku, cz. 1: Stan i status, cechy charakterystyczne. Polszczyzna w Lwowskiem, Tarnopolskiem i na Podolu. Teksty, Warszawa.
Google Scholar
Sierociuk J., 2003, Założenia metodologiczne badań języka wsi, [w:] Poznańskie Spotkania Językoznawcze, t. XI, red. Z. Krążyńska, Z. Zagórski, Poznań, s. 131–136.
Google Scholar
Sikora K., 2005, Kategoria mikroregionalizmów, [w:] Język trzeciego tysiąclecia III, t. 1: Tendencje rozwojowe współczesnej polszczyzny, red. G. Szpila, Kraków, s. 199–208.
Google Scholar
Smyk K., Pudłocki T., Wodzińska I. (red.), 2017, Puszcza Sandomierska od kuchni. Między tradycją a współczesnością, Kolbuszowa.
Google Scholar
Smyl J., 1973, Z leksykalnych badań gwarowych nazw kromki chleba, „Prace Filologiczne” XXIV, s. 239–245.
Google Scholar
Tymochowicz M., 2014, Pożywienie codzienne mieszkańców południowego Podlasia, [w:] Tam na Podlasiu IV. Pożywienie – czyli o czymś dla ciała i ducha, red. J. Adamowski, M. Wójcicka, Wola Osowińska, s. 23–32.
Google Scholar
Wietrzyk A., 2011, Słownik gwary Pogórzan (z okolicy Gorlic), red. B. Grabka, R. Kucharzyk, Gorlice.
Google Scholar
Verbovij M., 2022, Pro ukraïnsʹkij ìmennik obárìnok ‘bublik’: [Вербовий M., 2022, Про український іменник обáрінок ‘бублик’], „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, t. 70, s. 171–191.
Google Scholar
Witaszek‑Samborska M., 2005, Studia nad słownictwem kulinarnym we współczesnej polszczyźnie, Poznań.
Google Scholar
Zakhutska O., 2018, Słownictwo kulinarne gwary polskiej wsi Dorohań w Żytomierskiem, „Slavia Orientalis”, t. LXVII, nr 2, s. 325–349.
Google Scholar
Żarski W., 2003, Nazwy zup w języku polskim, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, t. 29, s. 157–161.
Google Scholar